Bát cương
- Trước hiện tượng phức tạp của bệnh tật, người thày thuốc phải dựa cũng như bát cương để đánh giá được vị trí, tính chất, trạng thái cũng như xu thể hướng tiến triển của bệnh tật, làm nên công việc chẩn đoán nguyên nhân bệnh cũng như đề ra được các phương pháp chữa bệnh chính xác cũng như có hiệu quả. - Bát cương bao gồm: biểu cũng như lý (ngoài, trong); hàn cũng như nhiệt (nóng, lạnh); hư cũng như thực; âm cũng như dương. Trong đó âm cũng như dương là hai cương lĩnh tổng quát, nên gọi là tổng cương. I/ NỘI DUNG CỦA BÁT CƯƠNG (8 CƯƠNG LĨNH) 1. Biểu cũng như lý (chẩn đoán về giai đoạn của bệnh) - Biểu cũng như lý là hai cương lĩnh đầu tiên trong 8 cương lĩnh để xác định về bệnh tật, chức năng của nó là đánh giá cũng như xác định vị trí nông sâu của bệnh tật, làm nên khả năng tiên lượng bệnh cũng như đề ra phương pháp chữa bệnh thích hợp (bệnh tại biểu thường dùng các phép phát tán, bệnh tại lý thì hay dùng các phép thanh, hạ, ôn, bổ ..) a/ Biểu chứng: thường do ngoài tà gây bệnh - Bệnh ở biểu hay bệnh ở phần vệ là chỉ bệnh còn ở bên ngoài, ở phần nông (gân xương, cơ nhục, kinh lạc, bệnh mới mắc hay bệnh còn ở giai đoạn đầu khởi phát của bệnh (VD các bệnh thuộc cảm mạo, các bệnh truyền nhiễm…) - Các hiện tượng biểu hiện của bệnh trên ls: 1. Phát sốt sợ gió 2. Sợ lạnh 3. Đau đầu 4. Đau mình mẩy 5. Ngạt mũi cũng như ho 6. Rêu lưỡi trắng mỏng 7. Mạch phù 8. Các tr/c khác .. b/ Lý chứng: là chỉ bệnh ở bên trong, ở sâu, thường là bệnh thuộc các tạng, bệnh truyền nhiễm ở giai đoạn toàn phát có biến chứng gây mất tân dịch (nước, điện giải, máu) theo YHCT gọi tổn thương đến phần dinh – khí - huyết. Các biểu hiện trên ls: l Sốt cao – khát l Mê sảng, vật vã l Chất lưỡi đỏ, rêu cũng nhưng l Nước tiểu đỏ, ít l Nôn, đau bụng l Phân táo hoặc ỉa chảy. l Mạch trầm - Bệnh ở lý có thể từ ngòai truyền cũng như, nhưng cũng có thể là do tà khí trúng ngay tạng phủ, nguyên do tình chí làm rối loạn hoạt động của các tạng phủ * Sự phân biệt bệnh tại biểu hay tại lý thường dựa cũng như các tiêu chí sau: l Sốt cao hay sốt kèm theo sợ lạnh l Chất lưỡi đỏ hay nhạt l Rêu lưỡi cũng nhưng hay trắng l Mạch phù hay mạch trầm - Biểu cũng như lý còn có sự phổi hợp khác nhau với các cương lĩnh khác như với hư cũng như thực, với hàn cũng như nhiệt, có cả sự thác tạp giữa biểu chứng cũng như lý chứng 2. Hàn cũng như nhiệt (chẩn đoán tính chất bệnh) - Hàn cũng như nhiệt là hai cương lĩnh đánh giá tính chất của bệnh, làm nên thầy thuốc chẩn đoán các loại hình của bệnh cũng như đề ra phương pháp chữa bệnh hợp lý (bệnh hàn dùng thuốc nhiệt, bệnh nhiệt dùng thuốc hàn; nhiệt thì châm, hàn thì cứu). a/ Hàn chứng: với các tr/ chứng: sợ lạnh, thích ấm, miệng nhạt không khát, sắc mặt xanh trắng, tay chân lạnh, nước tiểu trong dài, đại tiện thì lỏng, chất lưỡi thì nhạt, rêu lưỡi trắng trơn ướt, mạch trầm trì. b/ Nhiệt chứng: với các tr/ chứng: sốt hoặc sốt cao nhưng thích mát (ăn cũng như uống …), sắc mặt đỏ, tay chân nóng. tiểu tiện ngắn đỏ, đại tiện thì táo. chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi cũng nhưng cũng như khô, mạch sác * Sự phân biệt hàn chứng cũng như nhiệt chứng tập trung voà các tr/ chứng sau: Sốt nhưng sợ nóng hay lạnh thích ấm; khát hay không khát; sắc mặt đỏ hay trắng xanh; tay chân nóng hay lạnh; tiểu tiện đỏ ít hay trong dài; đại tiện táo khô hay ỉa chảy; rêu lưỡi cũng nhưng hay trắng; mạch trì hay mạch sác * Hàn chứng thuộc về âm thịnh cũng như nhiệt chứng thuộc dương thịnh. Hàn nhiệt còn phối hợp với các cương lĩnh khác như biểu lý, hư thực, ngoài ra còn có hàn nhiệt lẫn lộn, thực giả. 3. Hư cũng như thực (đánh giá trạng thái người bệnh cũng như tác nhân gây bệnh - mức độ bệnh) - Hư cũng như thực là hai cương lĩnh dùng để đánh giá trạng thái người bệnh cũng như tác nhân gây bệnh, để thấy thuốc áp dụng nguyên tắc điều trị bệnh (hư thì bổ, thực thì tả) a/Hư chứng: biểu hiện của chính khí suy yếu (không đầy đủ), nên sự phản ứng (đề kháng) của cơ thể chống lại tác nhân gây bệnh giảm sút. Chính khí của cơ thể (đề kháng) bao gồm 4 mặt chính là âm. Dương, khí, huyết, trên ls có biểu hiện tr/ chứng của chính khi giảm sút là âm hư, dương hư, khí hư, huyết hư - Những biểu hiện chung tr/ chứng trên ls là: tinh thần thì yếu đuối, sắc mặt thì trắng bợt, người thì mệt mỏi không có sức, thể trạng sút cân gầy, hay hồi hộp thở ngắn, đoản hơi cũng như khí, ngại nói, tự ra mồ hôi hoặc mồ hôi trộm, tiểu nhiều lần hoặc không tự chủ, chất lưỡi nhạt, mạch thì tế nhược…. b/ Thực chứng: Là do cảm phải ngoại tà hay do khí trệ, huyết ứ, đàm tích, ứ nước, giun sán gây bệnh, các biểu hiện chính trên ls là: tiếng thở thô mạnh, phiền táo, ngực bụng đầy chướng, đau cự án, phân táo, mót rặn, bí tiểu tiện, đái buốt cũng như rắt, rêu lưỡi cũng nhưng mạch thực hữu lực * Sự phân biệt hư cũng như thực chứng căn cứ cũng như các tiểu chí sau: - Bệnh cũ hay bệnh mới - Tiếng nói, hơi thở nhỏ hay to - Dấu hiệu cự án hay thiện án - Chất lưỡi dày cộm hay mềm bệu - Mạch vô lực hay hữu lực * hư cũng như thực còn phối hợp với các cương lĩnh khác: hư thực lẫn lộn, thực giả lẫn lộn 4. Âm cũng như dương: Âm dương là hai cương lĩnh tổng quát để đánh giá xu thế chung của bệnh tật, vì những hiện tượng, hàn, nhiệt, hư, thực, luôn luôn phối hợp cũng như lẫn lộn với nhau. Sự mất thăng bằng của âm dương biểu hiện bằng sự + Thiên thắng ( âm thịnh cũng như dương thịnh) + Thiên suy (âm hư, dương hư, vong dương cũng như vong âm) * Thiên thắng: a/ Âm chứng cũng như dương chứng: - Âm chứng thường bao gồm các chứng hư cũng như hàn; - Dương chứng thường bao gồm chứng thực cũng như nhiệt
* Thiên suy (hư chứng): b/ Âm hư cũng như dương hư: - Âm Hư: Do tân dịch, huyết không đủ; phần dương trong cơ thể nhân âm hư, nổi lên sinh ra chứng hư nhiệt gọi là “âm hư sinh nội nhiệt” - Dương hư: Do các công năng trong người bị giảm sút, dương khí ra ngoài, phần vệ bị tác động, nên sinh ra chứng sợ lạnh, chân tay lạnh “dương hư sinh ngoại hàn”
c/ Vong dương cũng như vong âm: là hiện tượng mất nước, do ra, nôn, mồ hôi cũng như ỉa chảy nhiều. Vì âm cũng như dương nương tựa cũng như nhau, nên khia mất nước cũng như điện giả đến một giai đoạn nào đó sẽ gây ra tình trạng vong dương, tức là choáng cũng như trụy mạch hay còn gọi là thoát dương.
II/ SỰ PHỐI HỢP GIỮA CÁC CƯƠNG LĨNH 1. Biểu, lý, hàn, nhiệt. Gồm 4 chứng: biểu hàn, biểu nhiệt, lý hàn, lý nhiệt.
2. Biểu, lý, hư, thực: Gồm 4 chứng: biểu hư, biểu thực, lý hư, lý thực
III/ THÁC TẠP (lẫn lộn) GIỮA CÁC CƯƠNG LĨNH 1. Biểu lý thác tạp: Trên một người bệnh vừa có các tr/ chứng, chứng bệnh ở biểu cũng như vừa có ở lý, còn được gọi là biểu lý đồng bệnh , khi cữa bệnh phải chữa phần biểu cũng như vừa chữa phần lý, gọi là biểu lý song giải. - VD: người bệnh có tr/ chứng sốt, sợ lạnh (biểu chứng), nhưng lại có tr/ chứng vật vã, khát nước (lý chứng). vậy nên trong điều trị vừa giải biểu bằng các vị ma hoàng, quế chi cũng như vừa thanh nhiệt sinh tân bằng thạch cao… 2. Hàn nhiệt thác tạp: Trên một người bệnh vừa có chứng hàn vừa có chứng nhiệt, có thể có các thể bệnh như sau: biểu hàn lý nhiệt, biểu nhiệt lý hàn, hoặc tạng phù này hàn tạng phủ kia nhiệt. 3. Hư thực thác tạp: Chứng hư cũng như chứng thực cùng xuất hiện: - VD: Trong bệnh truyền nhiễm bệnh nhân sốt cao, mạch nhanh, nước tiểu đỏ…, là tr/ chứng của thực chứng, nhưng sốt làm cho tân dịch bị mất gây táo, vật vã cũng như mê sảng (âm hư) thuộc hư chứng - Bệnh nhân thể tạng yếu thuộc hư chứng, lại mắc thêm bệnh cảm mạo: có các tr/ chứng như sốt, đau mình mẩy, ngạt mũi ( thực chứng), gọi là hư trung hiệp thực IV/ HIỆN TƯỢNG CHÂN GIẢ - Hiện tượng chân giả là hiện tượng tr/chứng của bệnh xuất hiện không phù hợp với bản chất, nguyên nhân của bệnh. Có hai thể bệnh sau: 1. Chân hàn giả nhiệt: Do bên trong chứng âm hàn mạnh, bức dương khí ra ngoài. Hoặc là sự chuyển hóa của quy luật hàn cực sinh nhiệt của bệnh tật. VD: chứng (bệnh) ỉa chảy do lạnh (chân hàn) nhưng do mất nước (tân dịch cũng như điện giải) gây tr/ chứng khát, vật vã, miệng khô, mình nóng, thậm chí có sốt cao cũng như co giật (giả nhiệt)
2. Chân nhiệt giả hàn: Bên trong là nhiệt nhưng giả hàn bên ngoài, như trong các bệnh truyền nhiễm do độc tố gây trụy mạch ngoại biên, với tr/ chứng chân tay lạnh, mạch vi (giả hàn)
V/ HIỆN TƯỢNG BÁN BIỂU BÁN LÝ - Có những bệnh không ở biểu mà cũng không ở lý gọi là bán biểu bán lý. TRong sách thương hàn luận thì chứng này thuộc về bệnh ở kinh thiếu dương (thái dương là biểu bệnh, dương minh là lý bệnh). Khi chữa bệnh không thể dùng phương pháp giả biểu được (bệnh không phải ở biểu) cũng như không thể dùng phương pháp thanh hạ được (bệnh không phaiar ở lý), trong trường hợp này phải dùng phương pháp hòa giải gọi là hòa giải thiếu dương. Trên lâm sang có biểu hiện của các tr/ chứng như: lúc nóng lúc lạnh (hàn nhiệt vãng lai), ngực sườn đầy tức, miệng đắng, lợm giọng, buồn nôn, họng khô, mắt hoa, mạch huyền … |
0 nhận xét:
Đăng nhận xét